Natuurlijk niet.
Duh.
Maar soms lijkt het wel alsof we doorslaan naar het andere uiterste. Dat we onze angsten niet mogen delen, omdat ze wel eens zouden kunnen overslaan.
Dat kan nooit de bedoeling zijn.
Waarom niet?
Angst is een gevoel, en het gevoel is de motor van verandering. In mijn boek De functie van frictie wijs ik drie soorten gevoelens aan die mensen tot beweging kunnen aanzetten: pijn, zorg en verlangen.
Zorg, of angst, is het lijden dat je vreest.
Dat klinkt wel erg negatief. Moeten we niet juist het verlangen willen aanboren?
Nee.
Een gevoel kies je niet. Het is wat het is. Het gaat erom dat je inzicht krijgt in je eigen unieke combinatie van pijn, zorg en verlangen. En in die van de ander.
Het gevoel moet dus onderwerp zijn van gesprek. Ook een gevoel van zorg. Alleen door het te delen kun je er achter komen of het resoneert met het gevoel van de ander. Dan kun je samen bewegen.
Maar angst is toch een slechte raadgever?
Zeker.
Elk gevoel, ook angst, is een slechte raadgever, net zoals de slager een slechte bakker is. Raad geven is niet de core business van het gevoel, maar van het verstand.
Dat verstand hebben we nodig om samen te onderzoeken wat wijsheid is. Om te analyseren wat de oorzaken zijn van het probleem waar we ons zorgen over maken. Om in te schatten hoe groot de schade is wanneer het zich zal voordoen. En om te bedenken welke oplossingen kansrijk zijn om het tij te keren.
Het gevoel is de beweegreden, het verstand is de raadgever.
Waar ligt dan de grens naar angst zaaien?
Als je weet dat mensen in beweging komen door pijn, zorg en verlangen, kun je die kennis ook misbruiken. Je kunt moord en brand schreeuwen om hun pijn los te maken, je kunt gouden bergen beloven om hun verlangen te raken en je kunt angst zaaien door hun zorg te activeren.
Dan ben je niet bezig je eigen gevoel te delen, maar je bent het gevoel van de ander aan het bespelen. Daar is een mooi woord voor: stemmingmakerij. Dat zegt precies wat het is: je maakt de stemming. Je intervenieert in het gevoel van de ander.
De ethiek van samen veranderen is dat je het gevoel van de ander laat bij de ander. Dan weet hij zich veilig om zijn gevoel op tafel te leggen en kan hij openstaan voor dat van jou.
Dus?
Angst is een gevoel dat we maar beter serieus kunnen nemen. Als we het voelen, moeten we het op tafel kunnen leggen. Zonder het gevoel van de ander te bespelen en met het verstand als raadgever ook aan het stuur.
Annemarie Mars, oktober 2021
Foto credits: “Western Screech Owl” by Forest Service Pacific Northwest Region is marked with CC PDM 1.0
Voor de liefhebber
Hoofdstuk 3 van De functie van frictie gaat over pijn en verlangen, en hoofdstuk 4 over zorg. In hoofdstuk 5 krijgt het verstand de microfoon om te onderzoeken wat wijsheid is.
