Soms zijn twee stellingen allebei een waarheid als een koe, maar kunnen de koeien elkaar bijten als je ze samen in de wei zet. Zoals bij deze twee:
“We moeten wendbaar zijn”
“We moeten evidence based veranderen”
Want bij wendbaarheid denken we vooral aan snel schakelen en bij evidence based veranderen aan bezinnen voor je begint.
Waar kunnen ze elkaar toch ontmoeten?
Evidence based veranderen
Om beide werelden bij elkaar te brengen is het nodig om terug te gaan naar de functie van onderbouwing in veranderprocessen. Om die functie duidelijk te maken geef ik je drie uitspraken van wetenschappers:
Van vier anti-pestmethoden, geeft de tweede de beste resultaten.
Dit vaccin beschermt mensen in 90% van de gevallen
Deze nieuwe werkwijze leidt tot 40% kortere doorlooptijden
Deze wetenschappers laten met hun uitspraken zien dat ze de premisse hebben onderzocht tussen een middel en een doel. De premisse is de centrale aanname die onder de verandering ligt; tussen wat je wilt ontwikkelen of invoeren en het effect dat je daarmee wilt bereiken (Mars, 2016, bladzijde 31).
Tussen een anti-pestmethode (middel) en het welzijn van leerlingen (doel)
Tussen een vaccin (middel) en de mate van bescherming (doel)
Tussen een nieuwe werkwijze (middel) en snelheid (doel)
Als wetenschappers analyseren hoe het middel in een grote steekproef van situaties inwerkt op zijn doel, helpen ze ons om in te schatten hoe het ook in onze eigen situatie zal uitwerken. Die onderbouwing beschermt tegen oplossingen die op het moment dat we ze bedenken een goed idee lijken, maar die de toets van de complexe praktijk niet doorstaan.
Evidence based veranderen is ons wapen tegen luchtkastelen, opwellingen, kwakzalverij en hypes.
Doelmiddelverwarring
Nu kunnen we ook een belangrijke oorzaak onder ogen zien die evidence based veranderen belemmert. Onderbouwing veronderstelt het bestaan van een middel en een doel. En in te veel veranderingen staat op de richtingaanwijzer alleen een middel. Het echte doel is op de achtergrond geraakt (en de urgentie dus ook, maar dat is een ander blog). Mensen weten nog wel wat ze aan het bouwen of invoeren zijn, maar niet meer wat ze ermee willen bereiken.
Een gebrek aan evidence based veranderen is dan een symptoom van een dieper probleem: van doelmiddelverwarring. Die veel voorkomende valkuil is dubbel tragisch: door een gebrek aan richting zullen deze veranderingen mislukken, terwijl het mechanisme ontbreekt om er achter te komen dat ze aan het mislukken zijn.
Wendbaarheid
Maar hoe zit dan met de stelling dat we in tijden van continue verandering vooral wendbaar moeten zijn? Want als je moet wachten tot een idee wetenschappelijk is gevalideerd, hebben concurrenten je al drie keer ingehaald. Of is het probleem dat je wilt oplossen alleen maar erger geworden. En in een vloeibare wereld krijgen doel en middel gaandeweg vorm. Kun je je aannames wel onderzoeken van een verandering die nog volop aan het uitkristalliseren is?
Het antwoord is volmondig: ja! Een streven om wendbaar te zijn mag nooit een reden zijn om van onderbouwing af te zien. Het niet meer ter discussie stellen van je aannames noemen we immers tunnelvisie. Dan ben je wendbaar, maar je wendingen brengen je van de regen in de drup.
Je eigen onderbouwing
Wat doe je dan als jouw idee niet wetenschappelijk gevalideerd is, maar je toch denkt dat je een oplossing op het spoor bent voor een urgent probleem? Dan is het zaak je evidence zelf te gaan verzamelen. Dat betekent dat je drie onderwerpen gedurende het hele proces vast op de gespreksagenda zet:
- Wat je wil bereiken
- Hoe ver je daar nu vanaf zit
- Welke signalen je krijgt dat het middel je dichterbij je doel brengt
Toepasbaarheid
De drie vaste gespreksonderwerpen gelden trouwens net zo goed als je idee al wel wetenschappelijk is onderzocht. Want elke situatie is anders. In jouw situatie kunnen andere variabelen meespelen dan die in het onderzoek zijn meegenomen. Jij kunt nevendoelen nastreven die buiten de reikwijdte vallen van de onderzoekshypothese. Jouw situatie kan behoren tot de 20% in het onderzoek dat uitwijst dat het middel in 80% van de gevallen effectief is. De kunst van evidence based veranderen is om gedegen onderzoek in een steekproef van talloze situaties te beoordelen op zijn toepasbaarheid op jouw situatie.
Dus?
Je combineert wendbaarheid en wetenschap als je de knappe koppen uit de wetenschap volop benut, en je ook je eigen hoofd erbij houdt.
Annemarie Mars, april 2021
Voor de liefhebber
Als je een voorbeeld wil zien van een evidence based veranderproces in een hogeschool, waarin docententeams werken aan een een studeerbaar curriculum (middel) om onnodige uitval en vertraging tegen te gaan (doel), op basis van bestaand wetenschappelijk onderzoek – bijeen gebracht door het lectoraat -, en waarin effectmetingen in de aanpak waren geborgd, download dan de casusbeschrijving ‘Een ander hoe’ uit 2019, die ik schreef samen met Kitty Kwakman (bestuurder), Marcel van der Klink (lector) en Nicole Theunissen (programmamanager). Ik vind het – al zeg ik het zelf – een mooi voorbeeld van hoe de weerbarstige veranderpraktijk en wetenschap elkaar kunnen versterken. In dit traject konden de koeien het in elk geval prima met elkaar vinden :-).
Lees verder over de onderbouwing van de premisse in ‘Hoe krijg je ze mee?’, paragraaf 2.4 (Onderbouw het probleem met feiten), en over het onderscheid tussen doel en middel in ‘De functie van frictie’, het gelijknamige hoofdstuk 5.
