“Ik doe alles op gevoel” zegt de zwemkampioene tegen de verslaggever.
Op de achtergrond staat haar coach met een stopwatch in zijn handen.
Ze neemt beslissingen dus ook op basis van feiten. Maar ze vindt haar gevoel blijkbaar belangrijker dan haar verstand.
Het tekent de tijdgeest. Het gevoel is hot, ratio is uit. Want mensen zijn nu eenmaal irrationele wezens, zeggen we dan.
Dat is een drogredenering
Het is niet zo dat we ons gevoel moeten volgen omdat we nu eenmaal irrationele wezens zijn, we moeten juist ons verstand gebruiken omdat we irrationele wezens zijn.
We hebben toch niet voor niets ook een andere hersenhelft gekregen? Zodat we tegenwicht kunnen bieden aan de impuls om ons door ons gevoel te laten meeslepen? Om ons te behoeden voor beslissingen waar we later spijt van krijgen?
Maar juist in het woord spijt zien mensen een reden om vooral hun gevoel te volgen. Want, zo zeggen ze: je kunt beter spijt hebben van wat je wel hebt gedaan, dan van wat je niet hebt gedaan.
Ook dat is een drogredenering
Ik zou hem niet gebruiken naar iemand die op het punt staat een zwaar misdrijf te plegen. Zo’n ridicule oneliner kan alleen maar bedacht zijn door iemand die zijn verstand uit had staan.
Maar wacht even…
Volgens mij ben ik nu degene die zich door haar gevoel laat meeslepen. Ik zit me enorm op te winden. Zo makkelijk gaat dat dus.
Blijkbaar maakt die hele gevoel-hype dat ik me als beroepsdenker miskend voel. Het gaat me aan het hart dat de analyse, de onderbouwing en de logica die me zo dierbaar zijn, bij voorbaat aan het gevoel ondergeschikt worden gemaakt.
Ik snap wel waar dat vandaan komt
Het komt uit de marketing, waar het de bedoeling is om producten te verkopen en daarmee geld te verdienen.
Marketeers willen helemaal niet dat we ons hoofd aan hebben staan. Ze willen ons verlangen aanboren, niet onze realiteitszin. Daarbij maken ze dankbaar gebruik van het gegeven dat mensen nu eenmaal irrationele wezens zijn. In dat spel accepteert iedereen, gek genoeg, dat ze hun product mooier presenteren dan het is. Want voor de realitycheck hebben we de Consumentenbond.
Sinds we Marketing & Communicatie als één vakgebied zijn gaan zien, zijn die verleidingstechnieken ook de Veranderkunde binnen geslopen. Met de valkuil dat veranderaars vooral bezig zijn om het verlangen van mensen op te wekken. De ratio is dan een blok aan het been. Het is saai en taai. Daar krijgen we geen energie van.
Maar als je verlangen aanboort zonder dat mensen echt snappen waar ze ‘ja’ tegen zeggen, zal het veranderproces op enig moment stokken, namelijk als de realiteit toeslaat. In de marketing is dat minder erg, want op dat moment is het geld al uitgegeven. Maar in de verandering moet het lastigste deel van het proces dan nog beginnen.
Maar ik snap ook dat andersom nou ook weer niet de bedoeling is
Gevoel zonder verstand leidt tot domme beslissingen, verstand zonder gevoel leidt tot lege beslissingen.
Natuurlijk moet je bij elke beslissing je verstand en je gevoel volgen. Want je gevoel vertelt je of je een verandering werkelijk wilt bereiken, je verstand vertelt je of een verandering werkelijk kunt bereiken.
De kunst is om in elke verandering het punt te vinden waar verlangen en realiteitszin elkaar ontmoeten.
Annemarie Mars, mei 2019
Voor de liefhebber
Lees hoofdstuk 2 van ‘De functie van frictie’ over de functie van het gevoel en het verstand in verandering.
