Het woord politiek valt regelmatig in gesprekken over verandering. En het is me opgevallen dat het woord daar meerdere betekenissen kan hebben. Dat prikkelde -als ooit afgestudeerd politicoloog- mijn nieuwsgierigheid. In mijn zoektocht stuitte ik op drie betekenissen.
En op een valkuil.
Politiek als ‘het domein van politici’
Het woord politiek komt van het Oudgriekse Politeia, dat ‘de burger betreffend’ betekent. Ook de Van Dale kiest in de eerste plaats voor een staatkundige betekenis (‘betrekking hebbend op de regering […..]’). In deze betekenissen zijn veranderingen politiek als (democratisch verkozen) politici er hun stempel op drukken.
Maar die betekenis dekt niet de lading waarmee veranderaars in het bedrijfsleven het woord gebruiken.
Politiek als ‘afweging tussen belangen’
Die lading vond ik in een definitie van Harold Lasswell, uit 1936. Politiek gaat volgens hem over de vraag: “wie krijgt wat, wanneer en hoe?”. In die betekenis gaat politiek dus over het herverdelen van middelen en het afwegen van belangen*. Dat is inherent aan elke verandering. Dan is niet meer de vraag wanneer verandering politiek is; verandering is politiek. En elke veranderaar is een politicus.
Politiek als ‘wat onder tafel blijft’
Maar daarmee zijn we er nog niet. Zowel de oude Grieken, de Van Dale en Lasswell gaven aan het politiek een beschrijvende betekenis: als iets dat niet op voorhand goed of fout is. Terwijl veranderaars het woord vaak ook normatief gebruiken: als iets dat ze afkeuren. Politiek is dan niet het domein van politici of het afwegen van belangen, maar het najagen van belangen zonder ze uit te spreken.
Het gaat over verborgen agenda’s, ijskasttactieken en achterkamertjes.
En daar zit de valkuil. Als veranderaars het woord in deze normatieve betekenis gebruiken, belemmert het verandering. Het woord markeert iets dat onder tafel blijft, terwijl het woord zelf het onder tafel houdt. Alleen al het uitspreken van het woord politiek, maakt de verandering politiek.
Om deze valkuil te vermijden moeten we als veranderaars politiek durven bedrijven in de betekenis van Lasswell. Door samen te ontrafelen welke belangen er spelen van wie, en waarom. Dat betekent dat je ook je eigen belangen op tafel moet durven leggen. Zodat de best mogelijke afweging kan worden gemaakt over ‘wie wat krijgt, wanneer en hoe’.
Annemarie Mars, januari 2017
Voor de liefhebber
Lees deel 1 van ‘De functie van frictie’ om belangen solide op tafel te kunnen leggen, en deel 2 voor meerdere zeggenschapsmodellen om belangen mee te nemen.
