De vraag ‘waarom veranderen?’ is één van de meest gestelde vragen in organisaties. En het komt regelmatig voor dat veranderaars die vraag beantwoorden met de woorden: ‘omdat het nu eenmaal moet’.

Je kunt je afvragen of dat antwoord de kans op een geslaagde verandering dichterbij brengt.

En dus heb ik me dat afgevraagd. Toen bleek dat zaken genuanceerder lagen dan mijn instinctieve afkeurende reactie op elke zin waar het woord ‘moeten’ in staat. Het woord ‘moeten’ heeft namelijk meerdere betekenissen.

Moeten als verplichting

In de eerste betekenis bedoelt de veranderaar met zijn antwoord: ‘omdat het al besloten is’. Iedereen voelt aan dat dit als enige legitimatie voor een verandering een uiterst zwakke basis is. Het signaal dat de veranderaar ermee afgeeft is: ‘doe het nou maar gewoon’. Terwijl mensen alleen iets betekenisvol (anders) kunnen doen als ze begrijpen waarom het noodzakelijk is.

Moeten als noodzakelijkheid

En daar hebben we de tweede betekenis van moeten te pakken. Waarin de veranderaar met zijn antwoord bedoelt: ‘omdat de situatie dermate problematisch is dat veranderen noodzakelijk is’.

Als de veranderaar deze urgentie kan onderbouwen met feiten, en als de ander de urgentie deelt, is deze betekenis van ‘moeten’ een prima legitimatie om te veranderen.

Nu was de vraag van dit blog of je kon veranderen alleen omdat het moet. En natuurlijk is er vaak nog (veel) meer nodig dan alleen het creëren van urgentiegevoel om een verandering te laten slagen. Maar in een situatie waar de urgentie groot en evident is, maar de ander er nog niet aan is blootgesteld, is het denkbaar dat je als veranderaar niets anders hoeft te doen dan de ander ervan bewust te maken.

Dus?

Het antwoord op de vraag ‘kun je veranderen alleen omdat het moet’ is: Ja, er zijn situaties waarin dat kan. Mits je het woord ‘moeten’ gebruikt in de tweede betekenis en uiteraard onder de voorwaarde dat de woorden ‘omdat het nu eenmaal moet’ het gesprek over de verandering niet afkappen, maar openen.

Annemarie Mars, mei 2017